İçindekiler
Anglikanlık/Anglikanizm, Reform Hareketinden sonra XVI. Yüzyılda İngiltere’de ortaya çıkmış Hristiyan mezhebidir. Anglikanlık mezhebine mensup olanlara Anglikanlar denilmektedir.
Anglikanizm’in Kuruluşu
Anglikanizmin kökleri, Kelt Hıristiyanlığı ile İngiliz Kiliselerinin kurucusu sayılan Canterbury’li Augustine’in Katolik inancına dayanır. Anglikanizmin yeni bir mezhep olarak ortaya çıkmasının nedenleri ise şunlardır:
- İngiltere halkı ve kiliseleri genel anlamda Avrupa’daki dini otoriteden bağımsız davranırlardı. 1066 yılında Norman’ın fethedilmesi İngiliz kiliselerini Avrupa etkisine açtı. Kilise reformu ve papalık yetkileri bu kiliselere karşı baskıyı artırdı ve memnuniyetsizlik ortaya çıktı.
- İngiltere kralı VIII Henry tahta çıktıktan sonra ölen kardeşi Arthur’un eşi Aragonlu Catherine ile evlendi. Evlilik öncesi Catherine, Arthur ile olan evliliklerinin hiç tamamlanmadığına dair yemin etmiş ve böylece bu evlilik Roma’daki Papa tarafından onaylanmıştı. 1520’lerin sonlarına doğru Henry, kendisinden bir erkek çocuk sahibi olamadığı Catherine ile evliliğinin iptal edilmesini istedi. Henry, Katolik inanışına göre erkek kardeşinin karısı ile evlenmenin yasaklanmış olmasından ötürü bir ilahi bir musibete maruz kaldığını düşünmekteydi. Ancak öncesinde onaylanmış olan bu evliliğin aynı gerekçeyle iptal etmek Papalık için bir çelişki doğuracaktı. Bu nedenle Papa VII. Clement tarafından bu istek ret edildi. Bunun üzerine Kral dinde reformu gündeme getirdi.
- VIII. Henry ve daha sonra I. Elizabeth döneminde Roma ile büyük mücadelelere girdiler. Bu mücadelelerin neticesinde Katoliklik ile bağlar kesildi.
Anglikanizm Nedir?
Anglikanlık, Protestanlığın İngiltere’ye özgü bir şeklidir. Bu mezhep, Katoliklik ile Protestanlık arasında uzlaştırmacı bir yol takip etmektedir. İnanç bakımından Protestan olan Anglikanlar, Katolik özelliklerini de beraberinde taşımaktadırlar.
Anglikanizm kutsal kitaba bağlı ve kısmen reforme edilmiş bir Katoliklik olarak da görülmektedir. Teşkilat ve kült hayatı bakımından Katolikliğe yakındır. Liturji, doktrin ve dini tatbikat; 1552 yılında Umumi Dua Kitabı’nda düzenlenmiştir.
Anglikanlar Papanın otoritesini reddederler ancak Piskoposluk geleneğini devam ettirirler. XVI. yüzyıldan beri Latince yerine İngilizceyi kullanırlar. Kutsal kitabı İngilizce olarak taraftarlarına sunarlar. Anglikan Kilisesi’nin başı Kraldır/Kraliçedir. Bu kilise devletin resmi kilisesidir ve devlet tarafından desteklenir. Kiliselerdeki ayin ve törenlerde millilik esastır.
Resmi Anglikanizm, Kalvinizm ile Katolik Dogma arasında bir uzlaşma ve uyuşma sağlar. Anglikan Kilisesi; Kutsal Kitab’ı, iman esaslarını, müşterek ibadet kitabını esas alır ve iki Sakramenti (Vaftiz ve Evharistiya) temel kabul eder. Diğer beş Sakramentin yeri farklıdır.
Anglikanlar, Evharistiya’ya özel bir ilgi gösterir ve bu ayini toplu ibadet yeri olarak değerlendirirler. Bu ayin sırasında hayat, ölüm ve İsa’nın yeniden dirilişi dile getirilir. İncil okunur İsa’nın son yemeği olan ekmek ve şarap tüketilir.
XVIII. yüzyıldan itibaren Anglikanlar; Amerika, Kanada, Hindistan, Avustralya, Yeni Zelanda, Afrika gibi yerlere yayılmıştır. Bu kiliselerin çoğu bağımsızdır fakat Ana Kilisesi ile aynı ilaçları, ayinleri ve törenleri paylaşmaktadır.
II. Vatikan Konsili’nden (1962-1963) beri Katolikler ile Anglikanlar arasında anlaşma zemini aranmaktadır. Dünyada 27 milyonu İngiltere’de olmak üzere yaklaşık 65-70 milyon civarında mensubu bulunmaktadır.
Kaynakça
Prof. Dr. Abdurrahman KÜÇÜK, Prof. Dr. Günay Tamer, Dr. Mehmet Alparslan Küçük, Dinler Tarihi. Ankara, Berikan Yayınevi. 2009