İçindekiler
Giriş
IV. Murad, 27 Temmuz 1612 tarihinde İstanbul’da Sultan I. Ahmed‘in ve Mahpeyker Kösem Sultan‘ın oğlu olarak doğdu. Abisi Genç Osman’ın (II. Osman) yeniçeriler tarafından öldürülmesi üzerine I. Mustafa tahta geçirildi. Fakat akıl sağlığını yitirmesinden dolayı tahttan indirildi. Yerine 10 Eylül 1623’te IV. Murad on bir yaşında iken Osmanlı Devleti’nin on yedinci hükümdarı olarak tahta geçti. Aynı zamanda 96. İslam halifesiydi.
Diğer padişahlar gibi IV. Murad da sanata ilgi duyardı. Eserlerini “Muradi” mahlası ile icra ederdi. Güzel yazı yazma sanatında uzman bir hattattı. Ayrıca musikiye de önem verirdi. Birçok eseri besteledi ve söz yazarlığı yaptı.
Saltanatı
İlk Dönem: Kösem Sultan ve İsyanlar Devri
Amcası I. Mustafa’nın 1623’te ikinci kez tahttan indirilmesinden sonra başa geçtiğinde henüz 11 yaşında olan IV. Murad (1623-1640) saltanatının ilk dönemini annesi Valide Kösem Sultan‘ın gölgesinde, merkezde kapıkulu zorbaları taşrada ise onlara karşı harekete geçen sekbanların ayaklanmaları arasında geçirdi. (Öz, 2002)
Dönemin Sadrazamı Kemankeş Ali Paşa da yönetimde etkiliydi. Ancak Osmanlı Devleti’nde yaşanan isyan ve karışıklıklar Kösem Sultan ve Ali Paşa döneminde daha çok şiddetlendi.
Safevi Devleti, Irak’ı kendi egemenliği altına aldı. Safevi kuvvetleri Mardin sınırına dayandı. Bu esnada Abaza Mehmed Paşa’da isyan çıkararak Osmanlı Devleti’ni zor durumda bıraktı. Toprak işlenerek gelir elde edilen Tımar sistemi (ikta) önemini yitirdi. Safevi Devleti’ne düzenlenen seferlerin başarı getirmemesinin üzerine yeniçeriler 1632’de isyan çıkardılar ve saraya baskın yaptıktan sonra birçok devlet adamını öldürdüler. Sadrazam Hafız Paşa da onlardan biriydi.
Avrupa’nın Otuz Yıl Savaşları nedeniyle bu buhranlı dönemde Batı sınırlarında sorunlar yaşanmadı ancak Avrupa’da yaşanan kargaşadan Osmanlı Devleti’nin faydalanamadı.
İkinci Dönem: Güçlü ve Otoriter Bir Padişah
IV. Murat 1632’de yirmi yaşına bastığında devletin idaresini kendi sorumluluğu altına aldı. İlk fırsatta zorbaları teşvik ettiğinden emin olduğu Topal Receb Paşa‘yı idam ettirerek Tabanıyassı Mehmed Paşa’yı veziriazamlığa getiren sultan artık annesi Kösem Sultan’ın vesayetinden de kurtulmuş ve kapıkulu ocakları üzerinde otoritesini tesis etmişti. Önce yeniçeri sonra da sipahi ileri
gelenlerine itaat yemini ettiren ve içlerindeki zorbaları teslim edecekleri yönünde söz alan padişah merkezde ve taşrada bir temizlik harekatına girişti.(Öz, 2002)
Tarihi kesin olarak bilinmeyen İstanbul yangını sonrasında başkaldırıların ortaya çıkmaması için İstanbul’daki kahvehanelerin yıkımını gerçekleştirerek tütün ve alkol kullanımını yasakladı. Yasağa uymayanların öldürülme emri verildi. Yasakların denetim altında tutulması ve çok sert bir şekilde uygulanması Osmanlı Devleti’ndeki disiplini ve düzeni geri getirdi.
Safevi Devleti’nin himayesi altında bulunan Irak’ı geri almak isteyen Sultan IV. Murad Safevilere seferler düzenledi. Osmanlı-Safevi mücadeleleri 1623-1639 yılları arasında yaşandı. Sultan 4. Murad’ın önderliğindeki Osmanlı ordusu Safevi güçlerini mağlup ederek Bağdat’ı Osmanlı topraklarına kattı. Safevi Devleti’nin Şahı I. Safi’nin savaşın son bulması yönündeki istekleri doğrultusunda devletler arasında 17 Mayıs 1639 tarihinde Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı. Antlaşma sonucunda taraflar arasındaki mücadeleler sonlandırıldı. Ayrıca sınırların değiştirilmemesi kararlaştırıldı böylelikle bugünkü Türkiye-İran sınırları tanımlandı.
IV. Murat’ın Vefatı
Sultan 4. Murat 8 Şubat 1640 tarihinde, 27 yaşında iken vefat etmiştir. Ölüm sebebinin kesin bir şekilde belirlenememesi tartışma konusu olmuştu. Bazı kaynaklar damla (gut) hastalığından dolayı hayatını kaybettiğini açıklamaktadır. IV. Murad’ın ölümünden bir gün sonra yaşça küçük erkek kardeşi Sultan İbrahim Osmanlı Devleti’nin on sekizinci padişahı olarak tahta çıktı.
Kaynakça
ÖZ, Mehmet. “XVII. Yüzyıl: Çözülme ve Buhran Dönemi”, Türkler, Cilt: 9, Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 711-729.