İçindekiler
Nedir?
Yaygın bir alerji türü olan soya alerjisi, vücudun soya proteinine karşı verdiği reaksiyondur. Genellikle soya bazlı bebek ürünlerinin kullanımında ortaya çıkar. Çocukluk çağında kendi kendine tedavi olan hastalığın yetişkinlikte görülme sıklığı çok düşüktür.
Soya umumiyetle egzama benzeri hafif alerji semptomlarına neden olur. Ancak şiddetli reaksiyonlar ve anafilaksi de görülebilir. Bu nedenle soya alerjisinde soya bazlı ürünleri tanımak ve tüketiminden uzak durmak çok önemlidir.
Belirtiler
Gıda alerjisinde belirtiler, genellikle alerjen içeren bir yiyeceğin tüketiminden birkaç dakika veya birkaç saat sonra gelişir. Belirtiler;
- Karın ağrısı
- İshal
- Mide bulantısı
- Kusma
- Burun akıntısı, hırıltı, solunum veya nefes darlığı
- Ağızda kaşıntı ve karıncalanma
- Kurdeşen dahil cilt reaksiyonları
- Kaşıntı ve şişlik
- Anafilaktik şok
Soya alerjisinde ciddi bir alerjik reaksiyon (anafilaksi) nadir görülür. Ayrıca astım hastalarında ve diğer gıda alerjileri olanlarda görülme olasılığı daha yüksektir.
Anafilaksi belirtileri şunlardır:
- Boğazın şişmesinden kaynaklanan nefes almada güçlük
- Kan basıncında şiddetli düşüş ve şok
- Nabızda hızlanma
- Baş dönmesi veya bilinç kaybı
Nedenleri
Bağışıklık sistemi, bazı soya proteinlerini yanlışlıkla zararlı olarak tanımlar. Soya proteinine (alerjen) karşı immünoglobulin E (IgE) antikorlarının üretimini teşvik eder. Vücudun soya ile bir sonraki temasında bu IgE antikorları proteini tanır ve bağışıklık sisteminin histamin ve diğer kimyasalları devreye sokması için sinyal verir. Bunun sonucunda bir dizi alerjik semptomlar gelişir.
Histamin; burun akıntısı, gözlerde kaşıntı, boğaz kuruluğu, kızarıklık ve kurdeşen, mide bulantısı, ishal, nefes almada zorluk ve anafilaktik şok dahil olmak üzere çoğu alerjik reaksiyonun sebebidir.
Risk Faktörleri
Bazı etkenler soyaya karşı alerji riskinizi artırabilir. Bu etkenler;
- Genetik yatkınlık: Ailede saman nezlesi, astım, kurdeşen veya egzama gibi diğer alerjiler görülmüşse, soya veya diğer yiyeceklere karşı alerji geliştirme riskide artar.
- Yaş: Soya alerjisi en çok bebeklerde ve çocuklarda görülür.
- Diğer alerjiler: Buğday, baklagil, süt veya diğer yiyeceklere karşı alerjisi olanlar soyaya da alerjik reaksiyon gösterebilirler.
Teşhis ve Test
- Deri prick testi: Şüpheli alerjenden bir damla cilde sürülür ve cildin üst katmanına bir iğne batırılır, böylece çok az miktarda alerjen cilde sokulur. Duyarlılık olması durumunda alerjenin cilde temas ettiği bölümde kızarıklık meydana gelir.
- Deri içi testi: Bir miktar alerjen şırınga aracılığıyla deri altına enjekte edilir. Bunun sonucunda cildin göstereceği reaksiyon takip edilir.
- Radioallergosorbent testi (RAST): Bu kan testleri çoğu zaman bir yaşından küçük bebeklere yapılır. Çünkü bu bebeklerin derileri batma testlerine tepki vermeyebilir. RAST testi, kandaki IgE antikorunun miktarını ölçer.
- Yiyecek yükleme testi: Gıda alerjilerini test etmenin en iyi yollarından biri olarak kabul edilir. Doktor gözetimi altında şüpheli alerjen yüklemesi yapılır.
- Eliminasyon diyeti: Eliminasyon diyeti sayesinde vücudun tepki verdiği gıdalar birkaç hafta içinde tespit edilir. Bu yöntemde hasta haftalar içinde tükettiği gıdaları not alır ve belirtiler gözlemlenir.
Tedavi
Soya alerjisinin en önemli tedavisi soya ve soya ürünlerinden tamamen kaçınmaktır. Soya alerjisi olanlar veya alerjisi olan çocukların ebeveynleri, soya içeren malzemeleri tanımalı ve etiketleri okumalıdır.
Probiyotiklerin alerji, astım ve egzama üzerindeki olumlu etkileri kanıta muhtaç. Ancak çalışmalar umut verici gelişmelerin olduğunu ortaya koyuyor.
Antihistaminik ilaçlar, soya alerjilerinin belirti ve komplikasyonlarını azaltabilir. Acil durumda epinefrin iğnesi kullanılarak reaksiyonlar kontrol altına alınabilir.