İçindekiler
Akaidin Tanımı
Akaid, akide kelimesinin çoğuludur. Akide, akd kökünden türemiştir. Akd ise düğümlemek, bağlamak anlamına gelir. Buna göre akide, bağlanılan, sağlam bir şekilde inanılan, düğüm atmışcasına kesinlikle gönülden kabul edilen şey anlamını taşır. İtikad kelimesi de akd kökünden türemiş olup kalpten bağlanma, kesin olarak karar verme, inanma anlamlarına gelir.
Sözlük anlamı akideler demek olan akaid, terim olarak İslam Dininde inanılması ve kalben kabul edilmesi gereken hususlara verilen ad olmuştur. Akaidle kastedilen iman esaslarıdır. Akaid ilmi denince akla iman esaslarından bahseden ilim gelir.
Akaidin Konusu
Akaid İslam Dininin itikadi ve nazari hükümlerinden bahseder. İslam Dini’nin temel ve asıl kurallarını inceler. Akaid ilmi, kısa ve özlü olarak iman esaslarını inceleyen ilimdir. Bu bakımdan akaidin konusu, bütün iman esaslarıdır.
İman esasları altıdır. Allah’ın zatına ve sıfatlarına iman, bu esasların temelini teşkil eder. Bundan sonra diğer esaslar gelir. Bunlar; meleklere, kitaplara, peygamberlere, ahirete, kaza ve kadere imandır. Akaid ilmi, sözü edilen iman esaslarına inanmanın nasıl ve ne şekilde olacağını da belirler ve imanın mahiyetini inceler. İman esaslarıyla ilgili kısa ve özlü bilgi Akaid ilmi sayesinde kazanılır.
Akaidin Amacı
Bütün insanları tevhid inancı etrafında birleştirmek, akaid ilminde gerçekleştirilmek istenen en büyük amaçtır. İnsanın kalbine, onun yaratılış ve fıtratına, saf ve temiz tabiatina en uygun olan imanı ve Allah’ın bir ve tek oluşunu kalplere yerleştirmek Akaid ilminin hedefleri arasındadır.
Böylece akaid, insanı inançsızlık, inkar, şüphe ve tereddütlerden kurtararak manevi yönden güçlü ve huzurlu yapmak ister. İnsan, sağlam ve hurafelerden uzak bir akide sayesinde dünya ve ahiret mutluluğuna erişir. Mutluluk, başarıda önemli bir etkendir. Huzurlu, mutlu ve başarılı insanlardan oluşan bir toplum da aynı niteliklere sahip olur. Sağlam inanç sahibi insan, faziletli, ahlaklı, yararlı ve verimli olur. Akaidin faydası bu hususta da görülür
Akaidin Metodu
Akaid, hakikatleri açıklamada nakli anlamda Kur’an ve Sünnet’ten, hem de akıldan faydalanır. Kur’an-ı Kerim’in ikna ve irşad metodu ile hadislerin tebliğ, talim, öğretme, müjdeleme ve sevdirme metodu akaidin de metodudur. Akaid ilminde vahye dayalı nakli deliller önemli olduğu gibi aklın, duyuların ve deneylerin verdiği bilgiler de önemlidir.
Kısaca, akaid metod olarak nakli esas alır, ama aklı da ihmal etmez. İman esaslarını açıklarken hem akli, hem de nakli deliller kullanır.
Akaidin Diğer İslami İlimler Arasındaki Yeri
Dinin itikatla ilgili hususlarının ilmi olan akaid bütün diğer İslami ilimlerden önde gelir. Dünya ve ahiret faydası açısından, akide ve inanç olmaksızın diğer İslami ilimlerin bir değeri yoktur. Onlar akaide dayanır.
İnsana önce akide, iman gereklidir. Akide ve iman olmaksızın amel bir değer taşımaz. O halde akaid, İslami ilimler arasında en önemli yeri işgal eder. Akaid, Fikih ve Tasavvuf ilimlerinden önce gelir. Fıkıh ve Tasavvuf dal, şube tarzında düşünülürse akaid asıl, kök, gövde olarak kabul edilir.
Akaid, diğer İslami ilimlerin temeli olarak değerlendirilmelidir. Temelsiz bina düşünülemeyeceği gibi, akaidsiz İslami ilimler de düşünülemez. İslam Dini’nin hükümleri temelde ikiye ayrılır:
- İtikatla, inançla ilgili hükümler
- Amelle ilgili hükümler
İtikatla ilgili hükümler; Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahirete, kaza ve kadere inanmaktır. Bunlar akaidin konusudur. Bu hükümler dinin aslını oluşturur. Amelle ilgili hükümler ise namaz, oruç, zekat ve hac gibi ibadetler: cihat, ticaret, ziraat v.b. günlük hayatı ilgilendiren muamelelerdir. Bunlar diğer İslami ilimlerin, özellikle fıkhın konusudur. Bu hükümler dinin fer’ini oluşturur.
Özetle söylemek gerekirse, Akaid, kendisi muhtaç olmayan ama başkalarının kendisine ihtiyaç duyduğu, dinin temel kurallarını konu edinen bir ilimdir. İslam Dini akaid üzerine bina kılınmıştır. Diğer bütün İslami ilimler Akaitten sonra gelir ve her biri akaide muhtaçtır.
Akaid, konu, amaç ve delil itibariyle diğer bütün ilimlerden üstündür.
Akaid İlminin Dayandığı Kaynaklar
Akaid ilminin ilk ve en önemli kaynağı Kur’an-ı Kerim’dir. O, hükümlerinin kaynağı olarak ilk önce Kur’an’ı kabul eder. İkinci kaynak sünnettir. Bu, Peygamberin verdiği haberdir ve onun bildirdikleri, Akaidin kaynaklarındandır. Felsefe ve müspet ilimlerde müstakil bilgi aracı olarak kabul edilen akıl, duyular ve bilimsel deneyler de Akaid ilminin yararlandığı vasıtalar arasındadır. Ancak bunların verdiği bilgilerin doğru ve vak’aya uygun olması gerekir.