İçindekiler
Giriş
II. Mustafa, 6 Şubat 1664 tarihinde Sultan IV. Mehmed’in ve Emetullah Rabia Gülnuş Sultan’ın oğlu olarak Edirne’de dünyaya gelmiştir. Gazi ismiyle de anılmaktadır. II. Ahmed’in tahttan indirilmesi ile 6 Şubat 1695 tarihinde tahta geçerek Osmanlı İmparatorluğunun 22. padişahı oldu. II. Mustafa, Osmanlı Devleti’nde savaşa çıkan son hükümdardır. İyi bir eğitim alan II. Mustafa tahta geçtiğinde 31 yaşındaydı.
II. Mustafa Dönemindeki Olaylar
On iki yıl boyunca Venedik, Avusturya ve Rusya ile savaş içinde olan Osmanlı Devleti bitkin ve yorgundu. Yıpranmış devleti toparlamak adına çareler arayan II. Mustafa, sadrazama ferman göndererek sıkıntı içerisinde olan Osmanlı Devleti’nin durumunun toparlanması, birlik ve beraberlik içinde çalışılması gerektiği bilgisini iletti. Bunun üzerine de devlette çalışanlar, kumandanlar ve alimler bu fermana uyacaklarına söz verdiler. Fermanı gönderen Sultan II. Mustafa daha tahta çıktığı ilk zamanlarda savaşları takip etmek ve başarılı bir şekilde yönetmek için Edirne ve çevresinin avantajlı olacağını düşünerek Edirne’ye gitti.
Avusturya ile mücadelede II. Mustafa’nın da bizzat bulunduğu üç sefere çıkıldı. 30 Haziran 1695 tarihinde Macaristan’ın geri alınması amacıyla düzenlenen birinci seferde zafer elde edildi. Tarihte Lügos Zaferi olarak bilinen seferde Kırım’ın yardımıyla Şebeş, Lügos ve Lipve kaleleri alındı. Hava muhalefeti nedeniyle sefer daha fazla uzatılmadı ve Osmanlı Ordusu İstanbul’a doğru yola çıktı. Bu zafer ile Sultan II. Mustafa’ya Gazi unvanı verildi.
22 Nisan 1696 tarihinde Macaristan’ın kontrolü için tekrar yola çıkıldı. 27 Ağustos 1696 tarihindeki Olaş Meydan Muharebesi’nde Osmanlı Ordusu tekrar üstünlük sağladı. Bu zafer sonucunda Temeşvar (Tamaşvar) Osmanlı egemenliği altına alındı.
11 Eylül 1697 tarihinde Avusturya’ya karşı tekrar sefer düzenlendi. Tisa Irmağı kıyısında gerçekleşen Zenta savaşında Osmanlı Ordusu mağlup oldu. Bu mağlubiyet Avusturya’nın Bosnasaray’ı ilhak etmesine neden oldu.
Bu esnada Venedikliler Dalmaçya ve Mora’ya, Lehistanlılar ise Boğdan’a saldırı düzenleyerek Osmanlı’yı zor durumda bıraktılar. Bu saldırıların yanında Deli Petro olarak bilinen Rus Çarı I. Petro, Balkanlar’dan yola çıkarak Akdeniz’e hakim olmayı planlıyordu. Ancak I. Petro ve ordusu bu planda başarılı olamadı.
Karlofça Antlaşması
Savaşlar nedeniyle yorgun olan Osmanlı Devleti aldığı toprakları da kaybetmek amacıyla antlaşma yapmak zorunda kaldı. 26 Ocak 1699 tarihinde Karlofça Antlaşması imzalandı. Antlaşmaya göre Avusturya’ya Banat ve Temeşvar hariç Macaristan’ın tümü ve Erdel toprakları, Venediklilere Mora ve Dalmaçya, Lehistan’a da Podolya ve Ukrayna bölgeleri verildi.
Yapılan Karlofça Antlaşması Osmanlı Devleti’nin çok fazla miktarda toprak kaybettiği ilk antlaşma olarak tarihe geçti. Antlaşmadan sonra Osmanlı artık gerileme dönemine girdi. Karlofça Antlaşması’ndan bir yıl sonra 17 Temmuz 1700 tarihinde Rusya ile Osmanlı İmparatorluğu arasında İstanbul Antlaşması imzalandı. Antlaşmaya göre Azak Kalesi Rusya’ya bırakılıp Kutsal-İttifak Savaşları’na son verilmiş oldu.
Edirne Vakası ve II. Mustafa’nın Ölümü
II. Mustafa, 1700 yılından itibaren İstanbul’a gitmeyerek devlet işlerinin birçoğunu Şeyhülislam Feyzullah Efendi’ye bıraktı. Ancak Şeyhülislam Feyzullah Efendi bu süreci iyi yönetemedi ve Osmanlı daha da kötüye gitmeye başladı. Halk imzalanılan antlaşmalar ile askeri sistemleri değiştiren II. Mustafa’nın yaptıklarından ve devleti yönetme şeklinden memnun değildi. Memnun olmayan halk ve yeniçeriler, II. Mustafa’nın İstanbul’da olmasını, Feyzullah Efendi’nin de gereken cezayı görmesi gerektiğini düşünüyorlardı.
Böylelikle 9 Eylül’de teşkilatlanan halk ve isyancı askerler İstanbul’un kontrolünü ele aldılar. Bu durumdan geç haberdar olan II. Mustafa Şeyhülislam Feyzullah Efendi’yi görevden aldı. Ancak bunun yetersiz olduğunu düşünen isyancılar Edirne’ye doğru yola çıktı. Edirne’de Şeyhülislam Feyzullah Efendi’yi öldürdüler. İsyanla başa çıkamayacağını anlayan Padişah II. Mustafa, 22 Ağustos 1703 tarihinde tahttan inerek İstanbul’a gitmek için yola çıktı. II. Mustafa’nın yerine kardeşi III. Ahmed tahta geçti.
II. Mustafa İstanbul’da oğullarıyla beraber kafes hayatı sürerken 29 Aralık 1703 tarihinde 39 yaşında vefat etti. Naaşı babası IV. Mehmed’in yanına defnedildi.
Kaynakça
- Sakaoğlu, Necdet (1999), Bu Mülkün Sultanları (s. 288-297), İstanbul: Oğlak Yayınları.
- Orhonlu, Cengiz, II. Mustafa İslam Ansiklopedisi (s. 1940), Ankara-İstanbul: T. C. Maarif Bakanlığı.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2007), Osmanlı Tarihi Cilt (IV), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.