Aliya İzzetbegoviç, Balkan coğrafyasının en çalkantılı döneminde Müslüman azınlık arasında vazgeçmeyişin, dik duruşun, şahsiyetli ve erdemli oluşun liderliğini üstlenmiştir. Bu liderlik tüm dünyada yankı bulmuştur. Kendisi kitleleri yönetme bağlamında kraldır; kitleleri çetrefilli problemlerden akılla, inançla kurtarma bağlamında ise bilgedir. Bu nedenle Aliya “Bilge Kral” olarak bilinir. 3
Bilge Kral, 8 Ağustos 1925 yılında Bosna Hersek’te doğdu. Aliya İzzetbegoviç’in ailesi Müslümanların Avrupa’nın parçası olarak kabul edilmediği bir bölgede bulunmasına rağmen İslami duyarlılığa sahipti.
İlköğrenimini Sarajevo’da bitirdikten sonra 1944 yılında Alman Lisesi’nden mezun oldu. Hukuk, sanat ve bilim konularında eğitim gördü. Başarılı bir öğrenci olan Aliya İzzetbegoviç, çevresine, milletine ve dinine karşı yüksek bir duyarlılığa sahipti. Hayatı boyunca konferanslar vererek, yazılar yazarak, İslami harekette aktif bir rol aldı. Genç arkadaşlarıyla birlikte, konusu tüm İslam dünyası olan tartışmalara ve sohbetlere katıldı. O dönemde arkadaşlarıyla birlikte dini konuları tartışmak amacıyla Müslüman Gençler Kulübü (Mladi Müslümani)’nü kurdu.
Kulüp kısa sürede büyüyerek bir yardım derneğine dönüştü. İkinci Dünya Savaşı sırasında yapmış olduğu faaliyetlerle herkesin dikkatini çeken gözde bir oluşum haline geldi. Ancak bu savaş esnasında Yugoslavya, Almanların işgaline uğramıştı. Sırp Çetnikler, Alman askerlerinin de desteğini alarak Bosna’da 100 bin Müslüman’ı öldürdüler. Bu durumda İzetbegoviç; gerek Genç Müslümanlar Örgütü’nde gösterdiği faaliyetler gerekse İslami görüşü savunması ve ateizmi benimsememesi nedeniyle mevcut yönetimin hedefi haline geldi; bunun sonucunda 1949 yılında komünist Yugoslav rejimi tarafından 5 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı.
Hapisten çıktıktan sonra önce hukuk, sonra ziraat fakültesini bitirdi. 25 yıl avukatlık ve bir inşaat firmasında yöneticilik yaptı. Yirmi beş yıl hukuk danışmanı olarak çalıştıktan sonra emekli oldu. Böylece bütün zamanını ve enerjisini felsefe ve İslami konularda araştırmalar yapmaya adadı. 1970 yılında İslam Manifestosu adlı bir kitap yazdı. Bir çağrı niteliğinde olan bu kitap, yaşadıkları ülkelerde çoğunluğu teşkil eden Müslümanlara hitap etmekteydi. Bu nedenle 1983’te İzzetbegoviç hakkında soruşturma açıldı ve 12 Müslüman aydınla birlikte tutuklandı. 1950 öncesinde kurulmuş olan Mladi Müslümani adlı örgütü yeniden örgütlemek suçundan 14 yıl hapse mahküm edildi. Mahkümiyetini çekerken, Yargıtay bu cezayı 11 yıla indirdi.
Aliya İzzetbegoviç, Yugoslavya’nın dağılma sürecine girdiği 1989 senesinde ilan edilen af sonucu özgürlüğüne kavuştu. Ayrıca hapiste olduğu dönemde yıllarca emek vererek kaleme aldığı “Doğu ve Batı Arasında İslam” adlı kitabı yayınlandı ve bu kitap geniş bir kitleye ulaşarak büyük yankı uyandırdı. 1990 yılında İslam Manifestosu’nu yeniden bastırdı. Bu kitap İzzetbegoviç’in İslami kimliğinden ziyade, siyasi kararlılığının ve mücadelesinin bir simgesi oldu.
Boşnaklar’ın siyasi arenada etkili olmalarını sağlamayı ve ülkedeki diğer etnik unsurlarla birlikte bir arada yaşamanın en güzel örneğini göstermeyi amaçlayan Aliya, 27 Mart 1990’da Demokratik Eylem Partisi (SDA)’ni kurdu. Parti, 5 Aralık 1990 tarihinde Bosna’da gerçekleştirilen genel seçimleri kazandı ve İzzetbegoviç ülkenin cumhurbaşkanı oldu.
Sırpların Bosna-Hersek Cumhuriyetine karşı başlattığı ve Hırvatistan’ın da bazen müttefik bazen düşman olduğu savaş boyunca Aliya İzzetbegoviç, Sırp ve Hırvat güçlere karşı yürütülen bağımsızlık savaşına liderlik yaptı.
1990’lı yıllarda Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti içinde bir bağımsızlık hareketi içerisine girdi. Bosna-Hersek de 1 Mart 1992’de gerçekleştirdiği referandum sonrasında bağımsızlığını ilan etti. Fakat Sırplar hemen arkasından Bosna yönetiminde söz sahibi olan Müslümanlara karşı savaş açarak katliama başladılar.
Yalnızca Türkiye’den destek alabilen Bosnadaki Müslüman azınlık Avrupa Birliği ve ABD’nin göz yummasıyla katliama uğradılar. Sırplar Bosna’nın önemli yerlerini işgal ettiler. Bu işgal esnasında Sırplar camileri, İslami eserleri hatta Osmanlı’dan kalan tarihi eserleri dahi tahrip ettiler.
1995 yılında imzalanan ve savaşı bitirme niteliği taşıyan Dayton Anlaşması’yla birlikte 1996 yılında üçlü başkanlık konseyine seçildi. Antlaşmanın ardından Bosna Hersek’te yapılan seçimlerde Aliya İzzetbegoviç ikinci kez cumhurbaşkanı seçildi. İzzetbegoviç 1998 yılına kadar cumhurbaşkanlığı görevini yürüttü… Sağlık sorunları nedeniyle 2000 yılında cumhurbaşkanlığı ve partisinin başkanlığından çekildi.
19 Ekim 2003 yılında geçirdiği kalp krizi sonucu Saraybosna Hastanesinde hayatını kaybetmiştir. Geride birçok eser ve zihinlere kazınmış sözler bırakmıştır.
ESERLERİ
- İslam Manifestosu
- İslam Deklarasyonu ve İslamî Yeniden Doğuşun Sorunları
- Doğu ve Batı Arasında İslam
- Tarihe Tanıklığım
“Müslümanların hızla artan büyük nüfusuyla övünmemiz, bana şişmanlığıyla övünen ve aldığı yeni kilolardan haz duyan bir adamı hatırlatıyor. Ruhumuza, akılımıza ve başarılarımıza vurgu yapmaya ne zaman başlayacağız? Küçük ve kırılgan bir insanda bile insanlığa katkıda bulunabilecek büyük bir ruh bulunabilir. Gücümüz, bilimimiz, edebiyatımız nerede? Nerede buluşlarımız, külli iyiliğe katkılarımız?”
Aliya İZZETBEGOVİÇ