İçindekiler
1822-1895 yılları arasında yaşamış olan büyük Türk-İslam bilgini ve devlet adamı.
Hayatı
Bugün Bulgaristan sınırları içinde kalan Lofca’da doğmuştur. Soyu eski Lofca müftülerinden İsmail Efendi’ye dayanır. Babasının ismi Hacı İsmail, annesi ise Lofca kasabasının soylu ailelerinden Ayşe Sünbül Hanım’dır. Asıl ismi Ahmed olan bu büyük bilgine Cevdet mahlâsını devrin tanınmış şairlerinden Süleyman Fehmi vermiştir.
İlk tahsilini Lofca’da yapan ve bilhassa Lofca müftüsü Hafız Ömer Efendi’den ders alan Ahmet Cevdet Paşa, 17 yaşına gelince, dedesi Hacı Ali Efendi’nin yardım ve desteği ile İstanbul’a geldi. Bir medresede tahsiline devam etti. Dini ilimlerin yanında matematik, geometri, cebir öğrendi. Murad Molla Tekkesi’ne devam edip Mesnevi okudu. Farsçaya çalıştı. Fransızca tahsil etti. Şair Fehmi’nin arzu ve ısrarıyla şiir yazmaya başladı.
Zekâsı ve çalışkanlığı ile kısa zamanda kendini yetiştirdi. Sevilip sayılan biri haline geldi. Medreseden icazetini aldıktan bir müddet sonra, Şeyhülislam tarafından, Koca Reşit Paşa’ya tanıtıldı. Reşit Paşa bu zeki ve bilgili gence ilgi gösterdi, onu korudu ve yükselmesine yardım etti.
Artık Ahmet Cevdet Paşa devlet işleri ile de yakından ilgileniyordu. Bir çok önemli görevde başarılı oldu ve bu sayede padişah ve vezirlerin takdirini kazandı. İlmi üstünlüğü, dürüstlüğü ve çalışkanlığı ile şöhret buldu. 1850 yılında yeni kurulan Darü’l- Muallime’ye (Öğretmen Okulu) müdür olarak tayin edildi. 1853-54 yılları içinde Fuad Paşa ile Mısır’da bulundu. Dönüşte devletin en büyük akademisi sayılan Encümen-i Daniş azalığına getirildi. Bu kuruluşun kendine verdiği vazife icabı, “Tarih-i Cevdet” adı ile tanınan 12 ciltlik eserin ilk üç cildini yazdı. Bunun üzerine devletin vakanüvisliğine getirildi. (1855) Bu arada birçok değişik vazifeler, valilikler ve nazırlıklar (bakanlık) yaptı.
Ahmet Cevdet Paşa asıl şöhretine, Hanefi fıkhı esas alınarak düzenlenen bir medeni kanunun (Mecelle) hazırlayıcılarından olmasıyla kavuştu. Pek çok seçkin İslam alimi tarafından oluşturulan Mecelle-i Ahkam-i Adliye Cemiyeti’nin başına geçen Ahmed Cevdet Paşa, yılmak bilmeyen azim ve gayretiyle muazzam ve muhteşem kanunların neşrini sağladı.
Beş defa Adliye Nazırı (Adalet bakanı), üç defa Maarif Nazırı, iki defa Evkaf-ı Hümayun Nazırı ve birer kere de Dahiliye ve Ticaret Nazırı olan Ahmet Cevdet Paşa’nın, “Tarih-i Cevdet”, “Tezakir-i Cevdet”, “Maruzat”, “Kısas-ı Enbiya”, “Kavaid-i Osmaniye”, “Miyan-ı Sedad” gibi çok değerli eserleri vardır.
Kaynak
Efe, Ahmet. İslam Büyükleri Ansiklopedisi. 4. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları,2007