İçindekiler
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu Nedir?
Borderline kişilik bozukluğu, kişinin kendisi ve başkalarıyla ilgili değerlendirmede çarpıklığa yol açan, günlük yaşamı olumsuz etkileyen zihinsel bir hastalıktır. Çoğunlukla erken yetişkinlik döneminde başlar ve tedavisi genellikle mümkün olan bir hastalıktır.
Belirtileri Nelerdir?
- Yoğun bir terk edilme korkusu ile terk edilme ya da reddedilme korkusu karşısında olağan dışı çaba
- İzolasyon, sıkıntı ve boşluk hissi
- Değişken benlik algısı, çevrede oluşan durum ya da kişileri ya çok iyi ya da çok kötü olarak tanımlama. Bir kişi ya dünyanın en iyi insanıdır (tamamen yüceltme) ya da en kötüsüdür (tamamen değersizleştirme).
- Kendisini kötü olarak etkileyebileceği alanlarda, davranışının sonunu hesaplamadan dürtüsel olarak hareket etme
- İntihar girişimleri ya da kendine kıyım davranışları
- Kısa sürede değişen duygudurum
- Hayatındaki önemli kişiler tarafından beklediği ilgiyi ya da davranışı göremediğinde uygunsuz öfke patlamaları
- Aşırı stres altında kuşkucu düşünceler ya da kısa süreli psikotik ataklar
- Bir kişiyi önce idealleştirme sonra da aniden o kişinin kendisini yeterince önemsemediğine veya acımasız olduğuna inanmak gibi dengesiz, yoğun ilişkiler yaşama veya bu tür duygulara kapılma
- Birkaç dakika veya birkaç saat sürebilen, strese bağlı paranoya ve gerçeklikten kopma
- Kumar oynamak, dikkatsiz araba kullanmak, para harcamak veya hiç harcamamak, alkol ya da uyuşturucu kullanmak, iyi bir işten ayrılmak, olumlu bir ilişkiye son vermek gibi riskli davranışlar
- Empatide yoksunluk
Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?
Borderline kişilik bozukluğunun nedeni tam olarak bilinmiyor. Ancak araştırmalar genetik, beynin yapısı ve işlevi, çevresel etkenler, kültürel ve sosyal faktörlerin borderline kişilik gelişiminde riski artırdığını öne sürüyor.
- Genetik: İkizler ve aileler arasında yapılan bazı araştırmalar, kişilik bozukluklarında genetik faktörlerin etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır.
- Beyin Anomalileri: Bazı araştırmalar, beynin belirli bölgelerinde duygu düzenleme, dürtüsellik ve saldırganlıkla ilgili değişikliklerin olduğunu göstermiştir. Ek olarak, serotonin gibi ruh halini düzenlemeye yardımcı olan bazı beyin kimyasallarının düzgün çalışmadığı gözlemlenmiştir.
- Stresli Çocukluk: Hastalığı olan birçok kişinin çocukluk döneminde cinsel veya fiziksel olarak istismara uğradığı veya ihmal edildiği belirlenmiştir. Çocuklukta yaşanan tramvatik olayların hastalığı tetiklediği görülmüştür.
Bu faktörler bir kişinin riskini artırabilir. Ancak kişinin sınırda kişilik bozukluğu geliştireceği anlamına gelmez. Aynı şekilde, borderline kişilik bozukluğu olup bu faktörlerle karşılaşmayan kişiler de olabilir.
Görülen Komplikasyonlar Nelerdir?
Borderline kişilik bozukluğu, hayatın birçok alanına zarar verebilir. Samimi ilişkileri, işleri, okulu, sosyal faaliyetleri ve kişisel imajı olumsuz yönde etkileyerek aşağıdakilerle problemlerle sonuçlanabilir.
- Tekrarlanan iş değişiklikleri veya kayıpları
- Bir eğitimi tamamlamamak veya tamamlayamamak
- Hapis cezası gibi birden fazla yasal sorunlarla karşılaşmak
- İlişkilerde düzensizlik, evlilik stresi veya boşanma
- Kesme veya yakma gibi sık yaralanmalar
- Kötü niyetli ilişkilerde yer alma
- Planlanmamış gebelikler
- Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar
- Motorlu taşıt kazaları
- Dürtüsel ve riskli davranışlar nedeniyle gelişen fiziksel kavgalar
- İntihar girişiminde bulunma veya bu girişimi tamamlama
Ruh Sağlığında Meydana Gelen Komplikasyonlar
- Depresyon
- Alkol ya da madde bağımlılığı
- Anksiyete bozuklukları
- Yeme bozuklukları
- Bipolar bozukluk
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
- Dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
- Diğer kişilik bozuklukları
Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Psikoterapi, ilaç tedavisi veya hastaneye yatış dahil bir veya daha fazla tedavi önerebilir.
Psikoterapi
Bilişsel Davranışçı Terapi: Bakış açısını, davranışları, kişinin kendisi ya da başkaları hakkında sahip olabileceği yanlış algıları belirlemesine ve değiştirmesine yardımcı olur. Öfke, güvensizlik, endişe veya intihar etme düşüncesine nasıl tepki verileceğini öğretir.
Diyalektik Davranış Terapisi: Kişinin kendi inançları ve davranışlarını nasıl tanıyacağını öğretir. Bir nevi farkındalığı artırarak problemi kabullenmeyi sağlar. Ayrıca bu davranışlara sağlıklı tepkiler verme de öğretilir.
Şema Odaklı Terapi: Kişinin kendinisini ve dünyayı daha olumlu görmesine yardımcı olur.
Mentalizasyona Dayalı Terapi: Hastalara, kendi düşüncelerini tanımlamaları ve onları etraflarındaki insanlardan ayırmalarına yardımcı olan bir konuşma terapisidir.
Geçiş Odaklı Psikoterapi: Bireyin duygularını ve sosyal ilişkilerini anlamalarına yardımcı olmak için hasta ile terapist arasındaki bağ kullanılır.
Duygusal Öngörülebilirlik ve Sorun Çözme Sistemleri Eğitimi: Diğer tedavi biçimlerini desteklemek amacıyla kullanılan grup terapisidir.
İlaç Tedavisi
İlaç, borderline kişilik bozukluğunu tedavi etmez ancak semptomları hafifletebilir. Doktor, psikoterapi tedavisine ek olarak ilaç da verebilir.
- Depresyon tedavisi için antidepresanlar
- Agresif semptomları tedavi etmek için antipsikotikler
- Kaygıyı gidermek için antianksiyete ilaçları verilebilir.
Alternatif Terapi
Omega-3 yağ asitleri, borderline kişilik bozukluğu olan kişilerde depresyon ve saldırganlık semptomlarını hafifletebilir.