İçindekiler
Şiiliğin İsmailiyye kolundan doğan Dürzilik, Fatımi halifelerinden el-Hakim Biemrillah’ın ‘hulül’ kaynağıyla kendini ilah, veziri Hamza ibn Ali’yi de imam tayin etmesi neticesinde kurulmuş olan batıni ve sırri bir harekettir.
Adını, akımın yayıcılarından Ebu Abdullah Muhammet bin İsmail ed-Derezi’den alır. Halife Hakim Biemrillah’ın tanrılık iddiasını ortaya atan ilk kişi de Derezi’ydi. Ancak halkın tepkisi sonucu Suriye’ye kaçmak zorunda kaldı. Dürziliğin asıl kurucusu olan Hamza ibn Ali ise önce Hakim’in imamlığını, sonra da tanrılığını savunan iki risale yazdı ve iddiasına taraftar toplamayı başardı.
Hamza ibn Ali, Allah’ın 7 imama hulül ederek insan kılığına büründüğünü, Allah’ın saklı bulunduğu son imamın Hakim olduğunu ve Hakim’in de kendisini onun peygamberi ilan ettiğini savundu. Keşfü’l-Haḳaʾiḳ adlı risalesinde “Yahudi, Hıristiyan ve Müslümanların, Allah’ın Hz. Musa’ya bir ağaçtan seslendiği şeklindeki inançlarıyla karşılaştırarak, milyonlarca insanı yöneten Hakim’in taş ve ağaçtan daha üstün olduğuna göre Allah’ın onun bedenine hulül edip onunla perdelenmesinin daha makul bulunduğunu, dolayısıyla Allah’ın diliyle konuşarak O’nun kudretini izhar etmeye en layık varlığın Hakim-Biemrillah olduğu” tezini savunmuştur.
Dürzilere göre Halife el-Hakim, batıni anlayışına bağlı olarak Allah’ın birliğini yaymak üzere etrafa tebliğciler (dai) gönderir. Yedi yıl boyunca bu tebliğ yapıldıktan sonra maksada ulaşılır.
Dürziliğin inanç esasları Hamza ibn Ali tarafından şöyle belirlenmiştir:
- Allah’ın birliğini ikrar etmek
- Uluhiyetin insan şeklinde devamlı tezahür ettiğine inanmak
- el-Hakim’i bu ilahi hulülun son ve en büyüğü olarak kabul etmek
- Hamza’yı çağın en büyük sahibi olarak görmek
- İlahi varlıkta yer tutan beş veziri tanımak
- Kaderin felsefi mefhumuna inanmak
- Nefislerin tenasühüne inanmak
- el-Hakim adına kendisine uyulan ve mensuplarını İslami mükellefiyet ve bağlardan çözen ve onlar için yeni esaslar koyan Hamza’nın yedi esasını bilmek.
Hamza’nın Yedi Esası
- Sözde doğruluk
- İman kardeşlerini koruma ve karşılıklı yardım
- Önceki inançlarla batıl inançların tamamını terk etmek
- İblisi ve bütün şer güçleri tanıma
- Allah olarak sadece Hakim birliğine inanma
- Ne olursa olsun fiillerine sahip çıkma
- Açık ve gizli, Hakim’in ilahi iradesine teslimiyet ve O’nu kabullenmek
Dürzilik İnancı
- Allah’ın herhangi bir cisme girdiğini (hulül) kabul eden Dürziler, O’nun bir örtü (hicab) ve beşeri (nasuti) suret edindiğini, yazıdaki mana gibi insanlara karşı perdelendiğini ileri sürerler.
- Dürzilere göre ahiret ve ahiretle ilgili olan cennet, cehennem, arş, kürsi, hesap, ceza, mükafat gibi şeyler hep dünyadadır.
- Kıyamet ve hesap günü, Hamza’nın kendilerine inanmayanlar aleyhine kıyamıdır.
- El-Hakim Biemrillah sık sık Mukattam dağına çıkardı. 12-13 Şubat 1021 yılında o dağdan tekrar dönmedi ve sadece hançer izleri bulunan kanlı elbiseleri bulundu. Bu durum Dürzi mensuplarınca Mehdilik inancını da doğurdu. Hakim’in ölmediği ve vakti geldiğinde tekrar dirileceği iddia edildi.
- Dürzi inancı beş kozmik ilke içerir ve bu ilkeler Dürzi yıldızı ile sembolize edilir: Zeka (yeşil), ruh (kırmızı), kelime (sarı), gelenek (mavi) ve içkinlik (beyaz). Bu erdemlerin beş farklı ruh olarak sürekli dünya üzerinde, peygamberler ve filozoflar olarak reenkarnasyona uğradığına inanılır.
- Dürziler’in ahlaki ve medeni sistemlerinin dayandığı kutsal metinler dört yahut altı kitaba taksim edilmiş olup Resaʾilü’l-hikme veya el-Hikmetü’ş-şerife diye anılan 111 risaleden meydana gelir.
- Dürziliğe göre toplum, akıllılar ve cahiller olarak ikiye ayrılır. Akıllılar, din işlerini bilen sağlam kişilerdir. Özel kıyafetleri mevcuttur. Sigara ve şarap içmezler. İnsan öldürme, hırsızlık, zina, fuhuş, fısk veya riya gibi davranışlar haram olup, bunlardan uzak durmak gerekir. Cahiller ise ikinci tabakayı teşkil eder. Bunlar Dürzi kitaplarının aslını okumazlar ancak şerhlerini okuyabilirler. Sigara içebilir, refah içinde yaşayarak dünya zevklerinden yararlanabilirler.
Bugün dünya üzerinde yaklaşık 1.000.000 ile 2.500.000 kadar Dürzi olduğu sanılmaktadır.
Kaynakça
- ÖZ, Mustafa. TDV İslam Ansiklopedisi. “Dürzilik.” Cilt.10, s. 39 – 48, 1994, İstanbul
- Doç. Dr. Fikret KARAMAN “Dürzilik”. Dini Kavramlar Sözlüğü. 129-130. ANKARA: Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları, 3. Baskı. 2007