İçindekiler
II. Selim Kimdir?
II. Selim (Sarı Selim) 28 Mayıs 1524’te Kanuni Sultan Süleyman’ın ve Hürrem Sultan’ın oğlu olarak dünya geldi. İstanbul’da doğup büyüdü. Sarı Selim veya Sarhoş Selim lakapları ile de bilinirdi. 1556’da babası Kanuni Sultan Süleyman’ın vefatından sonra Osmanlı Devleti’nin 11. hükümdarı olarak tahta geçti. Aynı zamanda 90. İslam halifesiydi.
İkinci Selim birçok yeni eserin yapımını sağlarken onarım faaliyetlerini de aksatmamıştır. Bütün Osmanlı sultanları gibi başta mimari olmak üzere güzel sanatları ve onların yaratıcılarını koruyup kollamıştır.
Babası Kanuni Sultan Süleyman gibi şiir alanında başarılıydı. II. Selim’in eşi Nurbanu Sultan için icra ettiği şiirleri divan edebiyatının önde gelen yapıtları arasında gösterilmektedir.
II. Selim’in yedi oğlu ve beş kızı dünyaya gelmiştir. Oğullarından Osman kendisinden iki yıl önce ölmüş, diğer oğulları Mehmet, Süleyman, Mustafa, Cihangir ve Abdullah ise, ağabeyleri III. Murat’ın cülus ettiği gün katledilerek babalarının türbesine defnedilmiştir. Kızlarından İsmihan’ı Sokullu Mehmet Paşa’yla, Gevherhan’ı Piyâle Paşa’yla ve Şah Sultan’ı da Zâl Mahmut Paşa’yla evlendirmiştir. Fatma ise III. Murat zamanında Siyavuş Paşa’yla evlendirilmiştir.
İkinci Selim’in Tahta Çıkışı
Şehzade Selim 16 yaşına kadar sarayda birçok alanda eğitim gördü. Lala Mustafa Paşa gibi değerli devlet adamlarının da eğitimine katkısı oldu. 1542’de Konya sancakbeyliğine gönderildi. 1544’te Şehzade Mehmet’in ölümüyle boşalan Manisa sancakbeyliğine getirilmiştir. Selim, Kanuni Sultan Süleyman daha hükümdar iken kardeşleri ile taht varisliği için mücadeleye girişmiş ve kardeşlerinin saldırgan ve isyancı tutumuna karşılık sağduyulu ve sabırlı davranmıştır. Uysal hali, mütevazı tavırlarıyla babasının takdirini kazanmıştır.
Şehzade Mustafa babası Kanuni Sultan Süleyman’a karşı isyan niyetinde olması sebebiyle idam edildi. Bayezid ile Selim mücadeleye devam etti. İki kardeş arasında Konya’da yapılan savaşı Selim kazandı. Bayezid dört oğlu ile birlikte İran’a kaçtı. Padişah Sultan Süleyman, İran şahından bunların teslimini istedi. İran’a giden Selim’in adamları, Bayezid’i ve oğullarını öldürdüler.
Kanuni Sultan Süleyman Zigetvar seferinde öldü. Sokullu Mehmed Paşa 7 Eylül’de gerçekleşen vefatı herkesten gizledi. Daha sonra Kanuni’nin vefatını Şehzade Selim’e gizli bir mektup ile açıkladı. Bunun üzerine Selim İstanbul’a gitti. Kanuni Sultan Süleyman’ın ölümünü tüm halka bildirdikten sonra özel törenle tahta geçti.
II. Selim Dönemindeki Faaliyetler
Saltanatının İlk Dönemleri
II. Selim, Osmanlı tarihinde devletin idaresiyle bizzat ilgilenmeyen ve sefere çıkmayan ilk padişahtır. Güçlü ve yetenekli bir devlet adamı değildi. Devletin idaresini genel anlamda Sokullu Mehmed Paşa yürütüyordu.
II. Selim tahta çıktıktan sonra Kapıkulu Ocaklarına ve Yeniçerilere verilen cülus bahşişi askerler tarafından yeterli bulunmamaya başlandı. Bunun karşısında askerler isyana kalkıştı. İsyandan sonra ilk defa ilmiye sınıfına da cülus bahşişi verilmeye başlandı. Bundan sonra da gelenek olarak bu durum sürdürüldü. Bunun haricinde II. Selim ordunun ve bazı sınıfların isteklerine boyun eğdi. Bu durum yönetimdeki zafiyeti ortaya çıkardı.
İlk Fetih Hareketleri
Yönetimdeki zafiyete Sokullu Mehmed Paşa’nın devlet adamlığı sayesinde Osmanlı Devleti büyüklüğünü korudu. 15 Nisan 1566 tarihinde Kaptanıderya Piyale Paşa, donanması ile gerçekleştirdiği fetih sayesinde Sakız Adası’nı Venedik ve Cenevizlilerin egemenliğinden alarak Osmanlı topraklarına kattı.
Osmanlı – Avusturya savaşları Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren devam ediyordu. 17 Şubat 1568 tarihinde barış sağlanması amacı ile Edirne Antlaşması imzalandı. Antlaşma sonucunda Avusturya’nın egemenliğinde bulunan Macaristan toprakları için ödemekte olduğu 30.000 altınlık verginin devamı kabul edildi.
Sokullu Mehmed Paşa önderliğindeki Osmanlı kuvvetleri, Mısır’ın başkentinde bulunan ve etkili bir konuma sahip Kahire Kalesi’ni 1569’da ele geçirdi.
Kıbrıs’ın Fethi ve İnebahtı Yenilgisi
Kanuni Sultan Süleyman’ın seferleri sayesinde Akdeniz’in neredeyse tamamı Osmanlı kuvvetlerinin etkisi altındaydı. Fakat Kıbrıs, Venedikli korsanların barındığı bir yer haline gelmişti. Osmanlı donanması 15 Mayıs 1570 tarihinde Kıbrıs seferi için yola çıktı. Birçok kalenin fethedilmesi üzerine son olarak 1 Ağustos 1571’de Mağusa Kalesi işgal edildi. Bunun sonucunda Kıbrıs tam anlamıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun hakimiyeti altına girdi.
Kıbrıs’ın fethi Avrupa’daki devletler tarafından büyük bir tepki ile karşılandı. Ceneviz, İspanyol, Venedik Şövalyeleri’nin de içinde bulunduğu “Kutsal İttifak” adıyla Haçlı donanması oluşturuldu. İnebahtı Deniz Muharebesi adıyla anılan savaşı Osmanlı İmparatorluğu kaybetti. Sokullu Mehmed Paşa, İnebahtı Muharebesi hakkında Venedik elçisine “Biz Kıbrıs’ı almakla sizin kolunuzu kestik, siz ise İnebahtı’nda bizi yenmekle sakalımızı traş ettiniz. Kesilen kolun yerine yenisi gelmez, fakat kesilen sakalın yerine yenisi daha gür çıkar.” sözlerini sarf etti.
Tunus’un Fethi
Barbaros Hayreddin Paşa önderliğindeki Osmanlı güçleri 16 Ağustos 1534’de Tunus’u ele geçirmişti. Fakat İspanyollar Haziran 1535’de Tunus’u Osmanlıların egemenliği altından çıkardı. II. Selim döneminde Uluç Ali Paşa kumandasındaki Osmanlı Donanması 13 Eylül 1574 tarihinde Tunus’u işgal etti. Bunun sonucunda Tunus 40 yıl sonra yeniden Osmanlı İmparatorluğu’nun himayesi altına alındı.
II. Selim Dönemindeki Mimari Faaliyetler
II. Selim, Mimar Sinan’ın “Ustalık eserim” olarak adlandırdığı Edirne Selimiye Camii’nin yaptırılmasını sağlamıştır. Fakat caminin açılışı II. Selim öldükten sonra 14 Mart 1575 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Aynı zamanda II. Selim döneminde Ayasofya Camii’nin onarımı bir kez daha yapılmıştır. II. Selim, Mekke su yollarının tamirat işleminin aksatılmasına da izin vermemiştir.
Ölümü
II. Selim İstanbul’dayken hamamda düştü. Düşme sonucunda göğüs boşluğunda kanama başladı ve durdurulamadı. 15 Aralık 1574 tarihinde 50 yaşındayken vefat etti. İstanbul’da ölen ilk padişah olan II. Selim’in Hükümdarlığı sekiz yıl sürdü. III. Murad, babası babasının ölümü üzerine İstanbul’a geldi. 22 Aralık 1574’de Osmanlı Devleti’nin 12. padişahı olarak tahta geçti.
II. Selim’e Ait Gazel Örneği
Hôşdur çemende seyr idelüm tâze yâr ile
Tâ kim yüregi düşmenümün tâze yarıla
Nakd-i cihân degül mi bu kim devlet el virüp
Vasl-ı habîbe fursat ola nev-bahâr ile
Bülbül kitâbın almış ele pendi böyle dir
Hôşdur piyâle bir sanem-i gül-‘izâr ile
Ey nev-bahâr-ı hüsn Hızırveş sen irmesen
Gülşen gözüme külhen olur intizâr ile
İncinme âh-ı ‘âşıka cânâ ki güllerün
Artar cemâli revnakı âh-ı hezâr ile
Mir’ât-ı hüsne sanma keder irişe şehâ
Nûr âyeti yazılsa hatt-ı müşg-bâr ile
Ta‘n itme emr-i Hakka yüri müdde‘î sakın
Ahvâl-i ‘aşk çünki degül ihtiyâr ile
Sun la‘l-i cân-fezâyı Selîme şehâ olur
Yârün safâ-yı vuslatı bûs u kenâr ile
(Kesik, Beyhan (hzl.) (2012). Selîmî (II. Selîm) Divançesi. Ankara: Ankara Vizyon Yayınevi. 61.)
Kaynak
Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (Erişim: 24.04.2022)