İçindekiler
Genel Bakış
İnflamatuar bağırsak hastalığı (IBH), sindirim sisteminin uzun süreli iltihaplanmasına neden olan bir grup bağırsak bozukluğunu ifade eder.
Sindirim sistemi; ağız, yemek borusu, mide, ince bağırsak ve kalın bağırsaktan oluşur. Yiyecekleri parçalamak, besinleri çıkarmak ve kullanılmayan malzeme ve atık ürünleri çıkarma işleminde sorumludur. Sindirim sisteminde herhangi bir yerde oluşan iltihaplanma bu normal süreci bozar.
İnflamatuar Bağırsak Hastalığının Ana Türleri
İnflamatuar bağırsak hastalığı sindirim sistemindeki hastalıkların genel adıdır. En yaygın iki hastalık ülseratif kolit ve Crohn hastalığıdır.
Crohn hastalığı sindirim sisteminin herhangi bir yerinde iltihaplanmaya neden olabilir. Bununla birlikte, çoğunlukla ince bağırsağın kuyruk bölümünü etkiler. Ülseratif kolit, kalın bağırsağın iltihaplanmasıdır.
İnflamatuar Bağırsak Hastalığının Nedeni
İnflamatuar bağırsak hastalığı’nın kesin nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte, genetik ve bağışıklık sistemi ile ilgili sorunlar hastalıkla ilişkilendirilmiştir.
- Genetik
- Bağışıklık Sistemi
Risk Faktörleri Nelerdir?
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gelişimi için en büyük risk faktörleri şunlardır:
- Sigara İçmek: Sigara içmek Crohn hastalığının gelişmesi için ana risk faktörlerinden biridir. Ayrıca Crohn hastalığının ağrısını ve diğer semptomlarını ağırlaştırır ve komplikasyon riskini artırır.
- Etnik Köken: İnflamatuar bağırsak hastalığı tüm insan popülasyonlarında görülür. Ancak Kafkas kökenliler ve Aşkenazi Yahudileri gibi bazı etnik grupların riski daha yüksektir.
- Yaş: İnflamatuar bağırsak hastalığı her yaşta görülebilir ancak 35 yaş altı riskli grup içinde yer alır.
- Genetik: Aile öyküsünde inflamatuar bağırsak hastalığı olanların riski çok daha yüksektir.
- Coğrafi Bölge: Kentsel alanlarda ve sanayileşmiş bölgelerde veya ülkelerde yaşayan insanların riski daha yüksektir.
- Yaşam Tarzı: Daha fazla yağ ve işlenmiş gıda tüketimi riski oranını artırır.
- Cinsiyet: Genel olarak hastalık her iki cinsiyeti de eşit olarak etkiler. Ülseratif kolit erkekler arasında daha sık görülürken, Crohn hastalığı kadınlar arasında daha yaygındır.
İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Belirtileri
İnflamatuar bağırsak hastalığı semptomları, iltihaplanmanın konumuna ve şiddetine bağlı olarak değişir. Genel belirtileri;
- Bağırsağın etkilenen kısımları suyu ememesi sonucu ortaya çıkan ishal
- Dışkıda kanlanmaya neden olan kanama ülserleri (hematokezi)
- Bağırsak tıkanıklığına bağlı mide ağrısı, kramp ve şişkinlik
- Çocuklarda gecikmiş büyümeye veya gelişmeye neden olabilecek kilo kaybı ve anemi
Crohn hastalığı olan kişilerin ağızlarında pamukçuk, genital bölge veya anüs çevresinde ise ülser ve çatlak ortaya çıkabilir.
İnflamatuar bağırsak hastalığı ayrıca sindirim sistemi dışındaki problemlerle de ilişkilendirilebilir, örneğin:
- Göz iltihabı
- Cilt rahatsızlıkları
- Artrit
İnflamatuar Bağırsak Hastalığının Olası Komplikasyonları
- Kilo kaybı ile sonuçlanan yetersiz beslenme
- Kolon kanseri
- Sindirim sisteminin farklı bölümleri arasında delik oluşturan fistüller veya bağırsak duvarından geçen ülserler
- Bağırsak rüptürü veya perforasyonu
- Bağırsak tıkanıklığı
Nadir durumlarda hastalık kişiyi şoka sokarak hayati tehlike oluşturabilir. Şok genellikle kanlı ishal sonucu oluşan kan kaybından kaynaklanır.
İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Dışkı Örneği ve Kan Testi: Bu testler enfeksiyonlar ve diğer hastalıklar için kullanılabilir. Kan testleri bazen Crohn hastalığı ve ülseratif kolit arasında ayrım yapmak için de kullanılabilir. Bununla birlikte, sadece kan testleri IBD tanısı için kullanılamaz.
Baryum Lavman: Kolon ve ince bağırsağın röntgen muayenesidir.
Esnek Sigmoidoskopi ve Kolonoskopi: Kolona bakmak için ince, esnek bir probun ucuna kamera yerleştirilir. Kamera anüsten sokulur. Ülser, fistül, rektum ve kolondaki diğer hasarları aranır. Kolonoskopi ile büyük bağırsağın tüm uzunluğu incelenebilir. Sigmoidoskopi ile kalın bağırsağın son bölümleri (sigmoid kolon) incelenir.
Biyopsi: Bazen bağırsak duvarından küçük bir örnek alınarak detaylı inceleme yapılabilir.
Kapsül Endoskopi: İnce bağırsağı incelemek için kullanılır. Test için içinde kamera olan küçük bir kapsül yutulur. İnce bağırsakta ilerledikçe fotoğraf çeker. Bu teşhis türü çok nadir kullanılır.
Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) ve düz film ve X-ışını bir diğer teşhis yöntemlerinden biridir.
İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Tedavisi
Anti-enflamatuar ilaçlar hastalığın tedavisinde ilk adımdır. Bu ilaçlar sindirim sisteminin iltihaplanmasını azaltır ancak yan etkileri yüksektir. Anti-enflamatuar ilaçlar arasında standart doz mesalamin, sülfasalazin ile yan ürünleri ve kortikosteroidler bulunur.
İmmün baskılayıcılar (immünomodülatörler) bağışıklık sisteminin bağırsağa saldırmasını ve iltihaplanmaya neden olmasını önler. Bu grup TNF’yi bloke eden ilaçları içerir. TNF, bağışıklık sistemi tarafından üretilen ve inflamasyona neden olan bir kimyasaldır. Kandaki aşırı TNF normalde bloke edilir, ancak İnflamatuar bağırsak hastalığı olan insanlarda daha yüksek TNF seviyeleri oluşur ve iltihaplanma neden olur.
Başka bir ilaç olan tofasitinib (Xeljanz), iltihabı azaltmak için etkili bir seçenektir.
İlerlemiş İnflamatuar bağırsak hastalığı cerrahi yöntemlerle de tedavi edilebilir. Ancak bu hastalığın son evresinde veya diğer tedavi yöntemlerinin etki etmediği zamanlarda kullanılır.
İnflamatuar Bağırsak Hastalığı Nasıl Önlenebilir?
Hastalığın gelişimi kalıtsal nedenlere bağlıysa önlenemez. Bununla birlikte, IBD geliştirme riski azaltabilir veya aşağıdakileri yaparak nüksetme önlenebilir: