İçindekiler
Genel Bilgi
21 Temmuz 1774’te Osmanlı devletiyle Rusya arasında yapılmıştır. I. Abdülhamit döneminde imzalanan antlaşma Osmanlıca, İtalyanca ve Rusça olmak üzere üç dilde yazılmıştı. Uygulanmasında sorun çıkması halinde ortak dil sayılan İtalyanca metne müracaat edilecekti. Türkler için çok ağır koşullar içeren antlaşma, Osmanlı Devletinin büyük güç olma iddiasını yitirmesine ve Rusya’ya karşı üstünlüğünü kaybetmesine neden oldu.
Nedenler
Rusya’nın yayılmacı ve büyük güç olma politikasını sürdüren Çariçe II. Katerina, Kırım’ı ve Kafkasya’yı almak, Karadeniz’de donanma bulundurmak, boğazlardan geçit serbestliği elde etmek ve Balkanlarda Rusya’dan yana devletler kurmak istiyordu. Ayrıca Lehistan’ın içişlerine karışıyor, bu devleti egemenliği altına almaya uğraşıyordu.
II. Katerina Lehistan’a bir orda göndererek destekledikleri Stanislas Ponyatevski’yi kral seçtirdi. Bunun üzerine Leh milliyetçileri Ruslara karşı silaha sarıldılarsa da başarı kazanamadılar ve dağıldılar. Bunların bir bölümü Türk kasabasına sığındı. Arkalarından gelen Rus askerleri burayı basarak Lehlerle birlikte birçok Türk’ü öldürdüler.
Lehistan’ın, Rusya’nın yönetimine girmesi, Osmanlı çıkarlarına aykırıydı. Padişah III. Mustafa, Rusya ile savaş yapılmasını istiyordu. Ayrıca Osmanlı-Rus savaşını başlatacak diğer nedenlerde bulunmaktaydı. Son olay üzerine Rusya’ya savaş açıldı (1768).
Osmanlı-Rus Savaşı
Savaş, Tuna ile Dinyester Irmakları arasındaki yerlerde başladı. İki taraf da hazırlıklı olmadığı için bir süre kesin sonuç alınamadı. Osmanlı Ordusunun başında güçlü komutanlar yoktu. Asker ise disiplin ve düzenden yoksundu. Ruslar, Boğdan ve Eflak’a girerek birçok şehir ve kasabayı aldı. İsmail kalesi yakınlarındaki Kartal sahrasında yapılan meydan savaşında Osmanlı ordusu ağır bir yenilgiye uğradı. Ellibin Türk askeri şehit oldu. Ruslar, Tuna’yı geçerek Dobruca’yı istila ettiler. Bir yandan da Kırım’a girdiler.
Kırım Hanı İstanbul’a kaçmak zorunda kaldı. Baltık denizinden kalkan ve İngilizlerden yardım gören bir Rus donanması Cebelitarık’tan geçerek Akdeniz’e girdi ve Mora kıyılarına geldi. Rumların ayaklanmasını Türk kuvvetleri bastırdılar. Mora kıyılarından ayrılmak zorunda kalan Rus donanması, 1770’te Çeşme’de bulunan Türk donanmasını yaktı. Savaş, birkaç yıl daha sürdü. Rusların karada ve denizde kazandıkları başarılar, Avusturya’yı kuşkuya düşürdü. Avusturya, Ruslara karşı Osmanlı devletiyle gizli bir antlaşma yaptı. Savaşın genişlemesini istemeyen Prusya Kralı II. Frederik araya girdi. Fakat bundan bir sonuç çıkmadı. Osmanlı ordusunun yine yenilgiye uğraması üzerine, büyük Vezir Muhsinzade Mehmet Paşa barış istemek zorunda kaldı.
Antlaşmanın Maddeleri
Yedi saat süren bir görüşmeden sonra Küçük Kaynarca antlaşması imzalandı. Antlaşmayı Türk tarafı 17 Temmuz’da, Ruslar ise 21 Temmuz’da imzaladı. Bu gecikmenin nedeni ise Rusların antlaşma tarihini, Prut yenilgisi olan 21 Temmuz 1711 tarihine denk getirme çabasıdır.
- Kırım’a Bağımsızlık verilecek. Sadece dini bakımdan halifeye bağlı kalınacak.
- Kuban, Yedisan, Bucak ve bazı kabileler özgür ve bağımsız olacak.
- Kılburun, Kerç, Yenikale ve Dinyeper ile Bug ırmakları arasındaki Küçük ve Büyük Kabartay ülkeleri Rusya’ya bırakılacak.
- Rusya’nın işgal ettiği Besarabya, Akkirman, Kili, İsmail, Bender ve öteki bazı kalelerle Eflak, Boğdan ve Ege denizindeki adalar, Osmanlılara geri verilecek. Osmanlı devleti, Eflak ve Boğdan’da genel af ilan edecek ve halka din serbestliği tanıyacak.
- Rusya, Karadeniz’de donanma bulundurabilecek, ticaret gemilerini serbestçe boğazlardan Akdeniz’e geçirebilecek.
- Rusya, Osmanlı ülkesinin gerekli gördüğü yerlerinde konsolos bulundurabilecek, ticaret yönünden İngiltere ve Fransa’ya tanınan haklara sahip olacak.
- Osmanlı devleti, Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek.
- Rusya, İstanbul’da sürekli olarak elçi bulundurabilecek.
- Rusya, Osmanlıların yönetiminde bulunan Ortodoks mezhebindeki Hıristiyanların haklarını koruyabilecek.
Ruslar, bir süre sonra Kırım’ın içişlerine karıştılar; 1783’te burasını kendi ülkelerine kattıklarını ilan ettiler.