İçindekiler
Giriş
Kurban bayramının o güzel atmosferine hazırlandığımız dönemlerde çoğu ailenin merak ettiği bir konuyu ele almak istedik. Çocuklara kurbanı nasıl anlatalım? Kaç yaşında anlatmak daha uygundur? Hz. İbrahim (a.s.) kıssasını hangi yaşta anlatalım ve bu kıssanın ne kadarını anlatmalıyız? gibi sorularla boğuşmanız çok normal, çünkü anne-baba önceden ne konuşacağını planlayan, çocuğun yaşına uygun tedbirler alan kişidir.
Kritik Yaş ve Önemli Noktalar
Kurban bahsinde kilit noktalar; çocuğun yaşı, hazırbulunuşluğu, olaylara karşı tepkisi, yetiştiği kültür, yaşadığı coğrafya, yetiştiği ortam (aile) ve neyi ne kadar kaldırabildiği yani duygusal yetkinliğidir.
Eğer çocuğumuz yedi yaşından küçükse kurban kesim alanına götürülmemeli ve kurban kanına şahit olmamalıdır. Eve gelen sakatat tarzı yani kurbanın kafası, ayakları veya bacakları gibi canlılık belirtisi verecek uzuvlarını da görmemelidir. Çünkü çocuk somut işlem döneminde olduğu için kurban ibadetini anlamlandıramaz. Eve gelen parçalanmış eti görebilir.
Hz. İbrahim (a.s.) kıssasını, kurbanın Hz. İbrahim ve oğlu Hz. İsmail’e (a.s.) Allahu Teala’nın bir hediyesi olduğunu açıklamamız yeterli olacaktır. Bu yaş için uygun olan “kurban” ifadesine değil “bayram” kelimesine vurgu yapmaktır. Toplumsal açıdan çocuğumuza bilgi aktarımı yapmak daha sağlıklı olacaktır. Bayramda amaç çocukta belli bir atmosfer oluşturmaktır. Mesela; çocuğun odasını rengarenk balonlarla süslemek, eve gelen çocuklar için ufak hediyeler hazırlamak, bayram için en güzel kıyafetini seçmesine yardımcı olmak; büyüklerin ziyaret edileceği ve tüm ailenin bir araya geleceği gibi paylaşım olgusuyla bayramı işlemek oldukça önemlidir.
7 – 12 Yaş
7-12 yaş çocuklarda kesim anını görmeme şartıyla “Kurban Bayramı” anlatılabilir. Bayramdan önce çocuğun kesim yerine götürülüp gezdirilmesi çocukta bayrama dair güzel bir anı bırakacaktır. Çocuklukta yaşadığımız anılar ileriki yaşamımız için bir bilgi niteliğindedir. Kurban’ın sakatat ve herhangi uzvunu görmesinde bir mahsur yoktur.
Hz. İbrahim Peygamber’in oğlu Hz. İsmail’i kurban etmek istediği kıssa anlatılırken, vurgu ne bıçağa ne de kesmeye yapılmalıdır. Asıl vurgulanması gereken şey İsmail Peygamberin Allah’a teslimiyeti ve babasının sözünü yerine getirmesidir. İsmail Peygamberin Allah’a hediye edilmek için götürüldüğünü göz ardı etmeden bu kıssayı anlatmak çocuk ruhu için daha uygundur. Bu yaşta özellikle kurban etinin dağıtımında çocuğun dahil edilmesi, hiç et yemeyen çocukların et yiyeceği ve çocukların mutlu olacağı duygusunu işlemek çocuğun kurban ibadetini anlamlandırmasını kolaylaştıracaktır.
12 Yaş Üstü Çocuklar
12 yaş ve üzeri çocukların, yani ergenliğe ulaşmış çocukların bizzat kurbanın başında bulunması, kesim anını görmesi, ailesine kesimde yardım etmesi lazımdır. Buradaki kritik nokta daha duygusal oldukları için kız çocuklarının duruma ve olgunluklarına bakılarak bu işlemlere dahil edilmesidir.
Tüm bunların yanında kainattaki tüm canlıların birbirine yardım ettiği, bitki ve hayvanların besin olduğu, Allah’a hediye oldukları için acı çekmedikleri, insanların vücuduna girip onları güçlendirdiği için mutlu olacakları anlatılmalıdır. Ayrıca çocuğunuz “Bu koyunu kestiniz mi?” şeklinde sorular yönelttiğinde “Allah’a hediye ettik.” şeklinde cevaplamak daha uygun olacaktır.
Kurban kesildikten sonra “Bak bu senle gördüğümüz ya da beslediğimiz koyunun eti!” demek çocuk için yıkıcı olabilir çünkü çocuk kurbanlıkla duygusal bağ kurmuş olabilir. Çocukların alnına sürülen kan da aynı şekilde çocukta olumsuz duygu oluşturduğu için sakıncalıdır.
Çocuğu kurban ibadetine dahil ederken sadece o gün gelince karşımıza alıp açıklama yapmak yerine çocuğu o olgunluğa ulaştıracak ön hazırlığı yapmamız gerekir. Peygamber kelimesini bilmeyen bir çocuğa Hz. İbrahim’i anlatmak ya da tüm bilgiyi aynı anda vermekle hata etmiş oluruz. Bu konuyu ilmek ilmek işleyip yaşına ve duygusal olgunluğuna göre çocukta; bayramların ne demek olduğu, içindeki kavramlar ve anlamları açıklanmalı, insanları birbirine yakınlaştırmaya vesile olan, ekonomik yetersizliği olanlara ikram niteliğinde bir ibadet olduğu bilinci kazandırılmalıdır.
Kurban bayramının hayvan katliamı olmadığı, her gün beslenme adına binlerce hayvanın kesildiği anlatılarak kurban ibadeti konusunda bilinç oluşturulmalıdır.