İçindekiler
Kurdeşen Nedir?
Tıp dünyasında ürtiker olarak da bilinen kurdeşen kaşıntılı ve kabarık döküntülü cilt hastalığıdır. Döküntüler genellikle kırmızı, pembe veya ten rengindedir. İlaç, yiyecek veya ortamdaki tahriş edici bir alerjik reaksiyondan kaynaklı akut (geçici) bir sorundur.
Çoğu döküntü kendi kendine tedavi olur. Bununla birlikte nadir görülen kronik (devam eden) vakaların yanı sıra şiddetli alerjik reaksiyonun eşlik ettiği döküntülere de rastlanmaktadır. Yüz, dudak, dil, boğaz, kulak dahil vücudun herhangi bir yerinde görülebilir.
Kurdeşen Neden Olur?
Kurdeşen genellikle karşılaşılan veya yutulan bir şeye karşı gelişen alerjik reaksiyondur. Alerjik reaksiyon olduğunda vücut histaminleri kana salmaya başlar. Histamin ise enfeksiyona ve diğer davetsiz misafirlere karşı vücudun kendisini savunmak amacıyla ürettiği kimyasallardır. Bazı insanlar için histamin ve kimyasallar, cildin altında iltihaplanma ve sıvı birikmesine neden olur. Bunun sonucunda cilt kabarır ve reaksiyon vermeye başlar.
Bilinen tetikleyiciler:
- Ağrı kesici ilaçlar, bazı antibiyotikler ve steroidal olmayan anti-enflamatuar ilaçlar
- Kuruyemiş, kabuklu deniz ürünleri, katkı maddeleri, yumurta, çilek ve buğday ürünleri.
- Grip, soğuk algınlığı, glandüler ateş ve hepatit B gibi enfeksiyonlar
- İdrar yolu enfeksiyonları ve bakteriyel enfeksiyonlar
- Bağırsak parazitleri
- Aşırı sıcaklıklar veya sıcaklık değişimleri
- Yüksek vücut ısısı
- Köpek, kedi, at ve benzeri hayvanların kepeği
- Toz akarları
- Hamamböceği ve hamamböceği atıkları
- Lateks
- Polen
- Isırgan otu, zehirli sarmaşık ve zehirli meşe gibi bitkiler
- Böcek ısırıkları ve sokmaları
- Bazı kimyasallar
- Tiroid hastalığı veya lupus gibi kronik hastalıklar
- Güneş ışığına maruz kalma
- Derideki su
- Kaşıma
- Stres
- Dar kıyafetler
Kurdeşen Belirtileri
- Vücudun herhangi bir yerinde kırmızı veya cilt rengi kabarcıklar oluşur
- Dudak, göz kapakları ve boğaz bölgesindeki kurdeşen ağrılı olabilir. (anjiyoödem)
- Kabarcıklarda kaşıntı ve yanma hissi oluşabilir.
- Kısa süreli (akut) kovanlar aniden ortaya çıkar ve birkaç hafta içinde temizlenir.
- Kurdeşen gruplar halinde ortaya çıkar. Büyüyebilir, şekli değişebilir ve yayılabilir.
- Kurdeşen kabarcıkların üstüne basıldığında beyaza döner.
Anafilaksi
Şiddetli ve hayatı tehdit eden alerjik reaksiyondur. Anafilaksi durumunda nefes almada zorluk, hırıltı, bulantı veya kusma, şiddetli şişlikler (dil, dudak ve yüzün şişmesi) ve baş dönmesi meydana gelir. Bu belirtilerin ortaya çıkması durumunda acilen en yakın sağlık kuruluşuna başvurunuz.
Tedavi
Farkındalık
Kurdeşenin saptanabilir nedenlerinin ortadan kaldırılması ve tetikleyicilerin önlenmesi tedavinin ilk aşamasıdır. Hasta lezyonların bir ilaç alımı, gıda tüketimi veya herhangi bir durumda ortaya çıktığını ifade ederse, bu durumdan kaçınmalıdır veya bir uzmana danışmalıdır. Gözle görülür bulaşıcı bir durum varsa tedavi edilmelidir.
Kronik kurdeşenli hastaların önemli bir bölümünde fiziksel uyaranlarla tetiklenen kurdeşen meydana gelir. Hastaları eğitmek, bu uyaranlardan kaçınmalarına veya semptomlarını anlamalarına yardımcı olabilir. Misal vermek gerekirse ısı (sıcak duş veya aşırı nem), sıkı giysiler veya lastik bantlar belirtileri şiddetlendirebilir.
Sebebi bilinmeyen kurdeşen için 4 haftalık eliminasyon diyeti uygulanabilir.
Stres, uyku bozukluğu, enfeksiyonlar, premenstruasyon ve düzensiz antihistaminik kullanımı da hastalığı ağırlaştırabilir. Bu tür durumlarda hastalığı tetikleyen unsurlara yönelik müdahaleler yapılır.
İlaç
Kaşıntı önleyici ilaçlar: Kurdeşen için kullanılan standart ilaçlar antihistaminiklerdir. Bu ilaçlar kaşıntı, şişme ve diğer alerji semptomlarını azaltır. Antihistaminikler histamin reseptörlerine bağlanır ve kurdeşen plaklarının oluşumunu önler.
Anti-enflamatuar ilaçlar: Şiddetli kurdeşen problemlerinde; şişlik, kızarıklık ve kaşıntıyı azaltma amaçlı oral bir kortikosteroid ilacı – prednizon gibi – reçete edilebilir.
Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar: Antihistaminikler ve kortikosteroidlerin etkisiz kaldığı durumlarda aşırı aktif olan bağışıklık sistemini sakinleştirebilen ilaçlar reçete edilebilir.
Epinefrin: Acil durumlarda şiddetli kurdeşen problemlerini çözmek için doktorlar tarafından kullanılır.
Kronik Kurdeşen
Kronik ürtiker olarak da adlandırılan bu durum, günlük yaşamı etkileyen reaksiyonlara sebep olur. Altı hafta içinde kaybolmayan kurdeşen kronik olarak nitelendirilir. Kurdeşen reaksiyonları hayati tehlike oluşturmasa dahi günlük yaşamı zorlaştırır. Bunun haricinde diğer bir sağlık sorununda habercisi olabilir, örneğin:
- Çölyak hastalığı
- Lupus
- Tip 1 diyabet
- Romatoid artrit
- Tiroid hastalığı
Kaynak