Alman reformist ve ilahiyatçı. Protestanlık mezhebinin kurucusu (1483-1546).
10 Kasım 1483’te Almanya’nın Eisleben kasabasında doğdu. Orta halli köylü ve işçi olan bir ailenin çocuğuydu. Babası onu hukuk öğrenimi görmesi için Erfurt Üniversitesi’ne gönderdi. Luther, felsefe öğretmeni oldu. Daha çok din sorunlarıyla ilgileniyordu. 1507’de papaz oldu, 1511’de “ilahiyat doktoru” unvanını kazandı ve ilahiyat dersleri vermeye başladı. Augustinus tarikatına mensup bir keşişti. Ahirette mutluluk fikriyle çok meşguldü ve bu yüzden kendisini ağır çile ve eziyetlere mahkûm etti.
Martin Luther özellikle kutsal metinlerin yorumlanması üzerinde duruyordu. Bir ara görevli olarak Roma’ya gönderildi. Burada papanın dinden uzak yaşantısını gördü ve büyük bir şaşkınlık yaşadı. Bu durum onda ilk kez dinde reform fikrinin canlanmasına sebep oldu.
Luther, Wittenberg Universitesi’nde ilahiyat profesörlüğü yaptı. 1515 yılından itibaren burada Aziz Pavlus’un mektupları üzerine dersler verdi. Pavlus’un doktrinini referans göstererek Papa’nın San Pietro Kilisesi’nin yapımını sürdürmek için yaptığı endüljans satışına ve araf’a karşı çıktı. Reformun başlangıcı niteliğindeki 95 maddelik dinsel tezini Wittenberg Şatosu Kilisesi’nin kapısına astı (1517).
Bu cüretkar metinde “Tanrı ile kul arasına kimsenin giremeyeceğini, kullarının günahlarını ancak Allah’ın bağışlayabileceğini, ölümden sonraki hayatta esenliğe ermek için imanın yeteceğini, Hristiyanlar’ın endüljansalarak günahlarından aslakurtulamayacaklarını” bildiriyordu. Ayrıca kilisenin kendisine çeki düzen vermesini ve din adamlarının din sömürüsünü sona erdirmesini talep etmekteydi. Papa, Luther’den sözlerini gerialmasını istediysede o bu öneriyi kabul etmedi. Papalık, Luther’in kiliseye astığı yazıyı Wittenberg Alanı’nda yaktı (1520) ve Luther aforoz edildi.
Martin Luther, bunun üzerine kendi mezhebinin temeli sayılan üç eser yayımladı. Papa, Kutsal Roma Germen İmparatoru 5.Karl’a başvurarak Luther’i cezalandırmasını istedi. Koyu bir Katolik olan İmparator, Almanya’da mezhep ayrılığı doğmasından yana değildi ve Luther’i getirtip Worms’ta yargılattı. Luther, kendisine baskı yapıldığı halde düşüncelerinden geridönmedi. Papa’nın Almanya’yı soyduğunu açık bir dille anlattı.
Mahkeme Martin Luther’i yargılamanın sonunda ölüm cezasına çarptırdı. Fakat koruyucusu olan Saksonya Elektörü tarafından mahkemeden çıkarken kaçırıldı ve Wartburg Şatosu’na götürülüp orada saklandı. Luther, burada İncil’i Almanca’ya çevirdi, Mezhebini yaygınlaştırma yolunda çalışmalar yaptı.
1525 yılında Katharina van Bora ile evlendi. Hayatının geri kalan kısmında eserlere ve tezine odaklandı. 1545 yılında böbrek yetmezliğinde öldü.
Luther’in görüşleri sonraki yüzyıllarda Protestanlık (protesto etmekten gelir) adıyla bütün dünyaya yayıldı ve Hristiyanlıktaki bir dizi önemli mezhep arasında yerini aldı.