İçindekiler
Yezidilik Nedir?
Yezid ismi Yezid b. Muaviye’den (Ö.683) gelir. Kurucusu Emevi soyundan gelen Adi b. Musafir’dir (Ö. 1160). Adi, Suriye’de Baalbek civarında doğmuştur. Hakkari’ye İrşat için gelmiş, Laleş’de bir zaviye kurmuş ve ehl-i sünneti savunmuştur. “İtikadü Ehli’s-Sünne ve’l-Cema’a” adında bir eseri vardır. 90 yaşında Laleş’te ölmüştür. “Kitab-ül Cilve” ve “Mushafı Reş” adlı eserler Yezidilerce kutsal kabul edilir. Yezidilik eski İran dini unsurlarının yanı sıra Yahudilik, Nestorian Hristiyanlık ve İslam unsurlarını da içerir. 200.000 ve 1.000.000 arasında mensubu bulunmaktadır.
Yezidiliğin İman Esasları
- Allah’ın varlığına birliğini ve kudretini inanmak
- Şeyh Adi b. Musafir’in Yezidilerin Mürşidi ve yol göstericisi olduğuna inanmak
- Yezid b. Muaviye’nin yeryüzünün nuru ve insanlığın sevinci olduğuna inanmak
- Melek Tavus’un Allah’ın elçisi olduğuna inanmak
Yezidilere göre Allah’ın 1001 ismi vardır, bu isimlerden en çok Hadi ismi kullanılır.
Yezidilikte İbadet
Namaz ve Dua: Sabah ve akşam olmak üzere 2 vakit namaz vardır. Namazdan önce eller ve yüzler yıkanır. Sabah ve akşam güneşin doğuşu ve batışı esnasında güneşe dönülür, ayakta dua edilir. İbadetler gizli yapılır.
Oruç: Özel ve genel olmak üzere 2 çeşit oruç vardır.
- Özel Oruç: Aralık ve temmuz ayında 20’şer gün olmak üzere toplam 40 gün din adamları tarafından tutulur. Din adamları, Laleş’de Şeyh Adi b. Musafir’in türbesini ziyaret edip 40 gün daha oruç tutarlar.
- Genel Oruç: Bu orucu her Yezidi Aralık ayında 3 gün tutar. Oruç güneşin sarılığının görülmesi ile başlar ve batmasıyla biter. Oruçlu iken yemek, içmek yasaktır. Ancak oruçluya ikram yapılırsa reddedilmez.
Hac: Adi b. Musafir’in türbesini 20-30 Eylül arası Laleş’te ziyaret etmekten ibarettir.
Zekat: Yezidilerin en alt tabakasını oluşturan müritler tarafından ifa edilir. Müritler, gelirlerinin %10’unu şeyhlere, %5’ini pirlere %25’ini fakirlere verirler. Nevruz’da ve yazın (24-29 Temmuz) olmak üzere 2 bayramları vardır.
Sosyal Yaşamda Yezidilik
Yezidilikte mir, ihtiyar, pir, şeyh, fakir, kavval, pir, kuçek ve mürid adında sınıflar vardır. Mirler din işleri ile meşgul olurlar, dünya işlerinde söz sahibidirler, diğer sınıflardan kız alıp vermezler. İhtiyarlar, mirlerin danışmanları olup ruhani liderlerdir, isteyenlere dini görevleri gösteriler. Pir ve şeyhler ancak kendi sınıfından kız alıp verebilirler. Kuçekler, Şeyh Adi’nin türbesine ve tunçtan yapılmış Melek Tavus’un heykelini hizmet ederler. Kavallar, belirli yerlerde belli zamanlarda Melek tavus’un heykeli karşısında şarkı söylerler. Müritler, Yezidiliği benimsen kimselerdir. Her yezidinin bir şeyhe bağlanması ve kayıtsız şartsız onun sözünü dinlemesi gerekir. Fakirler başkalarının sadakasına muhtaç olan Yezidilerdir.
Yezidilikte; marul, bakla, lahana, balık, geyik ve horoz eti yemek yasaktır. Kutsal sayılan nisan ayının ilk haftasında evlenmek, alış-veriş etmek, toprakla ilgili işler yapmak, yine Nisanın ilk çarşambası banyo yapmak ve çalışmak yasaktır. Koyu mavi elbise giymek, hamamda yıkanmak, şeytan, Kaytan (ip), sat (sel), ser, melun, lanet ve nal kelimelerini söylemek yasaktır.
Yezidiler, ruh göçünü inanırlar, akranları arasında bir erkek ve bir kadın olmak üzere ahiret kardeşi edinirler. Yeni doğan çocuğu vaftiz ve sünnet ettirirler. Nisan ayında evlenmeyi uygun bulmazlar. Melek Tavus, Yezid ve Şeyh Adi üzerine yemin ederler. Yezidi kadınlar renkli ve ipek elbise giymezler.
Kaynakça
Doç. Dr. İsmail KARAGÖZ “Yezidilik”. Dini Kavramlar Sözlüğü. 700-701. ANKARA: Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları, 3. Baskı. 2007